Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Δευτέρα 14 Ιουνίου 2010

“Δεσποινίς Διευθυντής…ή μήπως όχι;”

Οι ελληνικές ταινίες, ιδιαίτερα στη δεκαετία του ’60, παρουσιάζουν τις γυναίκες να διεκδικούν ηγετικές θέσεις όχι μόνο στα θεωρούμενα “γυναικεία” επαγγέλματα (υπάλληλοι, πωλήτριες, τηλεφωνήτριες, μοδίστρες κτλ.), αλλά και σε μέχρι πρότινος “ανδρικά” επαγγέλματα καριέρας (όπως είναι π.χ. το επάγγελμα του δικηγόρου, του δημοσιογράφου ή του μηχανικού και του επιχειρηματία). Ωστόσο, η θέση των γυναικών στις επιχειρήσεις είναι αμφισβητούμενη και προσωρινή.




Οι κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής για το λεγόμενο “γυναικείο ζήτημα” αμφισβητούν τον επαγγελματικό δυναμισμό των ηρωίδων και διακωμωδούν την επιχειρηματική επάρκεια της γυναίκας, αφού η πατριαρχική τάξη πραγμάτων θεωρείται αδιαπραγμάτευτη. Έτσι, οι ταινίες υπαγορεύουν το ασυμβίβαστο μεταξύ της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής μιας γυναίκας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Τζένη Καρέζη στην ταινία “Δεσποινίς διευθυντής” (1964), η οποία αναγκάζεται να παραιτηθεί από τις επαγγελματικές της φιλοδοξίες προκειμένου να ευτυχήσει στην προσωπική της ζωή.

Όπως και στον κινηματογράφο έτσι και στην ευρύτερη κοινωνία, η θέση της γυναίκας στην αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις και αντιθέσεις. Οι αντιφάσεις και οι αντιθέσεις αυτές έγκειται στο γεγονός ότι ενώ έχει σημειωθεί σημαντική αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και στην αγορά εργασίας, η αύξηση αυτή δεν συνοδεύεται από μια ανάλογη μείωση των ανισοτήτων που επικρατούν στην αγορά εργασίας μεταξύ των δύο φύλων.

Αναλυτικότερα, τις τελευταίες δεκαετίες και παρά την αύξηση της ανεργίας, η εργασία των γυναικών αυξήθηκε σημαντικά σε όλες τις δυτικές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα τη συνεχή και συνεπή παρουσία των γυναικών στην αγορά εργασίας.

Παρόλα αυτά η αύξηση της γυναικείας απασχόλησης δε συνοδεύτηκε από την πολυπόθητη ισότητα των δύο φύλων στην αγορά εργασίας. Αντίθετα, οι ποικίλοι κοινωνικοί μηχανισμοί παραγωγής και αναπαραγωγής των στερεοτύπων και των ανισοτήτων που παρατηρούνται ανάμεσα στα δύο φύλα όχι μόνο δεν εξαφανίστηκαν, αλλά έκαναν την εμφάνισή τους και νέες μορφές ανισότητας. Έτσι, στις ήδη γνωστές ανισότητες όπως: άνιση αμοιβή για ίση εργασία, δυσκολία στην επαγγελματική εξέλιξη και άνοδο στην ιεραρχία, διακρίσεις στους χώρους εργασίας, προστέθηκαν το αυξημένο ποσοστό ανεργίας των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες, αυξημένα ποσοστά υποαπασχόλησης, μειωμένη συμμετοχή των γυναικών σε ορισμένους επαγγελματικούς κλάδους που χαρακτηρίζονται ως ανδροκρατούμενοι, πολύ μικρό ποσοστό αυτοαπασχόλησης και γυναικείας επιχειρηματικότητας.



Η ανισότητα των δύο φύλων στην αγορά εργασίας εκδηλώνεται έτσι σε μια σειρά από χαρακτηριστικά όπως το επάγγελμα, ο κλάδος ή το είδος της σύμβασης εργασίας (π.χ. αορίστου ή ορισμένου χώρου, πλήρους ή μερικής απασχόλησης). Παρατηρείται έτσι σε όλες τις οικονομίες, σε άλλες σε μεγαλύτερο και σε άλλες σε μικρότερο βαθμό, η κατά φύλο σύνθεση της απασχόλησης στα επαγγέλματα, στους κλάδους, στα είδη σύμβασης εργασίας έτσι ώστε οι τελευταίοι να είναι ανδροκρατούμενοι και άλλοι γυναικοκρατούμενοι, ανάλογα με το αν πλειοψηφούν οι άνδρες ή οι γυναίκες εργαζόμενοι σε αυτούς. Συγκεκριμένα, οι άνδρες συγκεντρώνονται περισσότερο στα επαγγέλματα, στους κλάδους και στις μορφές απασχόλησης που αποφέρουν μεγαλύτερες αποδοχές.

Μερικά παραδείγματα γυναικοκρατούμενων επαγγελμάτων είναι το επάγγελμα της γραμματέας, της νοσοκόμας, της νηπιαγωγού κ.α., ενώ μερικά παραδείγματα ανδροκρατούμενων επαγγελμάτων μπορούμε να πούμε ότι είναι του πολιτικού μηχανικού, του μηχανολόγου μηχανικού, του ναυπηγού κ.α.

Τα προβλήματα δεν θα μπορούσαν να μην αγγίξουν τον τομέα της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι δεν είναι εύκολο κανείς να ξεκινά την δική του δουλειά, ούτε να επεκτείνει και να αναπτύσσεις την επιχείρησή του με επιτυχία. Τόσο οι άνδρες επιχειρηματίες, όσο και οι γυναίκες έχουν να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα στο ξεκίνημα της επιχείρησης και στη διάρκεια λειτουργίας της. Τέτοιου είδους προβλήματα και δυσκολίες είναι η ανεύρεση χρηματοδότησης, οι πολλές ώρες εργασίας και σκληρής δουλειάς και το άγχος από το ρίσκο του κεφαλαίου που έχει επενδυθεί.

Εντούτοις, πέρα από αυτά τα γενικά επιχειρησιακά προβλήματα, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες δυσκολίες που είναι κοινές στις γυναίκες επιχειρηματίες.

Πρώτον, οι γυναίκες ακόμα δεν έχουν πρόσβαση στα κεφάλαια, σε σχέση με τους άνδρες καθώς είναι δυσκολότερο για τις γυναίκες να αντλήσουν κεφάλαια ή να πάρουν δάνεια από την τράπεζα.

Δεύτερον, πολλές γυναίκες επιχειρηματίες κάνουν λόγο για προβλήματα φερεγγυότητας: οι άλλοι δεν πιστεύουν ότι οι γυναίκες μπορούν να ξεκινήσουν και να διαχειριστούν τις επιχειρήσεις τους επάξια. Αυτές οι αρνητικές αντιδράσεις εκ μέρους των προμηθευτών, των πελατών και των υπαλλήλων μπορεί να απογοητεύσουν ιδιαίτερα τις γυναίκες επιχειρηματίες και να υπονομεύσουν την αυτοπεποίθησή τους.

Τέλος, ακόμα και όταν τα καταφέρουν να διεισδύσουν στον χώρο των επιχειρήσεων, οι γυναίκες διατηρούν συνήθως την κύρια ευθύνη του ιδιωτικού τους χώρου. Οι γυναίκες είναι συνήθως αυτές που φροντίζουν τα παιδιά και το σπίτι, και που πρέπει να ασχοληθούν με το νοικοκυριό και το μαγείρεμα. Το να ισορροπήσουν, συνεπώς σπίτι και δουλειά είναι δυσκολότερο για τις γυναίκες επιχειρηματίες παρά για τους άνδρες.


Τα τρία αυτά κύρια προβλήματα σε συνδυασμό με τα γενικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες επιχειρηματίες στην αγορά εργασίας, έχουν τις ρίζες τους σε δύο κατηγορίες στερεοτύπων: στα στερεότυπα μεταξύ ανδρών και γυναικών και στα επαγγελματικά στερεότυπα

Η πρώτη κατηγορία αναφέρεται στα στερεότυπα που ισχύουν για τους άνδρες και τις γυναίκες. Αυτή η κατηγορία στερεοτύπων, αποκαλούμενη συχνά «στερεότυπα φύλου», πηγάζει από τους παραδοσιακούς ρόλους γυναικών και ανδρών, οι οποίοι με την πάροδο των χρόνων παγιώθηκαν. Προέρχονται από τον πατροπαράδοτο καταμερισμό της εργασίας και των ασχολιών στην καθημερινή ζωή. Καθ’ όλη τη διάρκεια των περασμένων αιώνων οι άνδρες κυριαρχούσαν στο δημόσιο και επαγγελματικό βίο ενώ οι ασχολίες των γυναικών περιορίζονταν στην οικογένεια και στο νοικοκυριό.

Η δεύτερη κατηγορία είναι τα στερεότυπα που ισχύουν στα επαγγέλματα και οδηγούν στη διάκριση των επαγγελμάτων σε “ανδρικά” και “γυναικεία”. Οι άνθρωποι έχουν υποσυνείδητα συνδυάσει ορισμένους τύπους εργασιών με τις γυναίκες και άλλες με τους άνδρες. Έτσι όταν οι άνθρωποι βλέπουν μια γυναίκα σε ένα ανδροκρατούμενο επάγγελμα ή αντίστοιχα έναν άνδρα σε γυναικοκρατούμενο τους αντιμετωπίζουν με καχυποψία.

Τόσο τα στερεότυπα φύλου όσο και τα επαγγελματικά περιορίζουν τις ευκαιρίες ανάπτυξης επιχειρηματικής συμπεριφοράς από τις γυναίκες καθώς θεωρείται ότι, η θέση της γυναίκας είναι στο σπίτι, και ότι η εργασία γενικά και ο χώρος των επιχειρήσεων πιο συγκεκριμένα είναι αποκλειστικά δικαίωμα των ανδρών.

Οι επιχειρήσεις που δημιουργούνται από γυναίκες παρουσιάζουν ορισμένες διαφοροποιήσεις συγκριτικά με αυτές των ανδρών, πράγμα το οποίο ισχύει διεθνώς. Αναλυτικότερα, βλέπουμε ότι τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, οι γυναίκες επιχειρηματίες επιδεικνύουν μια εντονότερη τάση από αυτή των ανδρών να συγκεντρώνουν τις δραστηριότητές τους στον τομέα της παροχής υπηρεσιών, παρά στον κατασκευαστικό τομέα και στην βιομηχανία.

Τρεις είναι οι λόγοι που φαίνονται να υπαγορεύουν μια τέτοια επιλογή:

Πρώτα από όλα, στον τομέα των κατασκευών και σε ορισμένους τομείς της βιομηχανίας εργάζονται αναλογικά περισσότεροι άνδρες από ό,τι γυναίκες και για αυτό το λόγο χαρακτηρίζονται ως «ανδροκρατούμενοι. Π.χ. συναντάμε πολύ λίγες γυναίκες ανθρακωρύχους, οικοδόμους και μηχανικούς διότι ακόμα και σήμερα τα επαγγέλματα αυτά θεωρείται ότι απαιτούν ιδιαίτερη σωματική ρώμη και είναι ιδιαίτερα σκληρά για τις γυναίκες.

Ο δεύτερος λόγος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον πρώτο: στα ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, υπάρχουν ανδροκρατούμενα επιχειρηματικά δίκτυα. Τα επιχειρηματικά δίκτυα είναι το άθροισμα των σχέσεων στις οποίες συμμετέχει ο επιχειρηματίας με σκοπό την απόκτηση πληροφοριών για νέες ευκαιρίες που υπάρχουν στην αγορά. Οι δεσμοί αυτοί είναι δυνατό να περιλαμβάνουν τις σχέσεις του επιχειρηματία με επίσημους οργανισμούς, με τους προμηθευτές, τους διανομείς, τους καταναλωτές αλλά και με άτομα από το κοινωνικό του περιβάλλον (φίλοι, γνωστοί, συγγενείς).

Τα δίκτυα παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιχειρηματική δραστηριότητα καθώς προσφέρουν πρόσβαση στην πληροφόρηση, στις ευκαιρίες, στις πρώτες ύλες, στους πελάτες και στους προμηθευτές. Έτσι λοιπόν, στα ανδροκρατούμενα επαγγέλματα και κλάδους οι γυναίκες έχουν λιγότερες δυνατότητες πρόσβασης σε όλα αυτά που προσφέρουν τα δίκτυα

Ο τρίτος λόγος είναι ότι οι γυναίκες ιδρύουν επιχειρήσεις που απαιτούν μικρότερο κεφάλαιο. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί ακόμα και σήμερα οι γυναίκες συναντούν δυσκολίες στην ανεύρεση πηγών χρηματοδότησης. Επομένως, είναι πιθανότερο μια γυναίκα να προσανατολιστεί στη δημιουργία μιας επιχείρησης στον τομέα των υπηρεσιών και του λιανικού εμπορίου, όπου δεν απαιτείται ιδιαίτερα μεγάλο κεφάλαιο, παρά στον τομέα της βιομηχανίας και των κατασκευών, όπου απαιτούνται μεγάλα κεφάλαια.

Οι παραδοσιακά ανδρικές επιχειρήσεις συνεχίζουν να απασχολούν πολύ περισσότερους άνδρες παρά γυναίκες ιδιαίτερα στα υψηλότερα ιεραρχικά στρώματα. Εξάλλου αυτές είναι οι επιχειρήσεις που, παρότι απαιτούν μεγαλύτερο αρχικό κεφάλαιο, αποφέρουν μεγαλύτερα κέρδη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Συμμετοχή στο 5ο Φεστιβάλ Νεοφυούς Επιχειρηματικότητας GRBossible, που διοργανώνει για πέμπτη χρονιά το skywalker.gr

  Είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή η συμμετοχή μου στο 5 ο Φεστιβάλ Νεοφυούς Επιχειρηματικότητας GRBossible , που διοργανώνει για πέμπτη χρον...